Waarom de naam Puccinimethode?
“Toen het project net was gestart in 2001, kwam een aantal ambtenaren bij elkaar voor overleg. Het was nog te vroeg voor bitterballen, dus werden er bonbons gehaald bij Chocolatier Puccini aan de overkant van het stadhuis. Eén van de aanwezigen merkte op: ‘als de kwaliteit van de openbare ruimte van Amsterdam net zo goed wordt als die van deze bonbons, dan hebben we ons doel bereikt’. Het project kon wel een wervende naam gebruiken en zodoende is het de Puccinimethode gaan heten. In eerste instantie ging ik ervan uit dat die naam snel weer zou sneuvelen, maar 15 jaar later is het een begrip.”

De jury van Dutch Design Awards roemde vooral de dienstbare manier van het inzetten van strategisch designmanagement. Was dat een bewuste keuze?
“Mooi dat de jury dat zo benoemt, wij hebben nooit gezegd: ‘we gaan beginnen en we gaan strategisch designmanagement inzetten’. Uiteindelijk is het dat wel, maar dat is naarmate het project steeds groter werd zo gegroeid. De Puccinimethode begon bescheiden. De ondertitel van het project was ‘Aanbevelingen om de uitvoeringskwaliteit van openbare ruimte projecten te verbeteren’. En dat was nodig. De afgelopen 25 jaar heeft Amsterdam veel geïnvesteerd in de openbare ruimte, maar er ontstond veel versnippering. Elk van de – toen nog – 14 stadsdelen had zijn eigen handboek en beleidskaders. Kwalitatief goed, maar er was geen centrale visie en er was te weinig onderlinge afstemming tussen alle betrokken projecten, diensten en stadsdelen. Er ontstond een breed gedragen behoefte om het centraal te gaan organiseren.”

Hoe hebben jullie dat aangepakt en wat is de rol van de vormgeving?
“Het is een lang proces geweest dat vroeg om structurele veranderingen in werkwijze en organisatie.  We wisten dat dat alleen maar zou lukken als iedereen het probleem van de versnippering in de openbare ruimte zou onderschrijven. Designmanagement en vormgeving zijn onmisbaar geweest bij het creëren van draagvlak en context. De Puccinimethode is heel bewust een visueel handboek. Je krijgt mensen sneller mee als ze kunnen zíen waarom het ene idee beter werkt dan het andere. Ook bij de uitrol van de methode bewijst deze aanpak zich. Er werken bij het Cluster Ruimte en Economie duizenden mensen in de ruimtelijke sector. Veel daarvan hebben te maken met de Puccinimethode. Met name de overtuigende beelden zorgen ervoor dat iedereen de waarde van de methode inziet en snapt wat de bedoeling is.”

Hoe organiseer je de samenwerking tussen zoveel verschillende beleidsterreinen?
“De Puccinimethode raakt meerdere beleidsterreinen en belangen. Zo willen we een ambachtelijke, duurzame inrichting die rekening houdt met klimaatbestendigheid en circulaire materialen. Het moet verkeersveilig en toegankelijk zijn. Materialen moeten goed in te kopen en te beheren zijn. En dat alles moet passen binnen budget, zonder in te boeten op kwaliteit. Met een heldere organisatiestructuur – van ontwerp tot uitvoering en beheer – proberen we hier grip op te houden. Daarnaast zijn gezamenlijke verantwoordelijkheid en samenwerking onmisbaar. Je moet in gesprek blijven en ieders professionele expertise respecteren. Soms wint duurzaamheid van budget en een andere keer moeten esthetische wensen plaatsmaken voor verkeersveiligheid.”

Hoe pak je als gemeente de regie op de juiste uitvoering van de methode?
“Het heeft ruim vijftien jaar geduurd voordat de Puccinimethode de vorm had die het nu heeft. We weten ondertussen goed wat wel en wat niet past binnen de methode en hebben een duidelijk beeld van de beoogde kwaliteit. Dat maakt dat we streng kunnen en moeten zijn in onze advisering en beoordeling van projecten. We worden soms wel gekscherend ‘De Puccinipolitie’ genoemd. En kaders zijn ook nodig wil je een consistent straatbeeld creëren. Natuurlijk is er ruimte voor maatwerk, creativiteit en gezond verstand. De Puccinimethode is een instrument, geen doel op zich. Het is een dynamisch proces waarbij voortdurend een balans gezocht wordt tussen standaardisatie en innovatie.”

De juiste kaders scheppen voor een adequate uitvoering is een basisvoorwaarde voor goed en zorgvuldig opdrachtgeverschap, wat is je advies daarin voor andere gemeenten?
“Het gaat denk ik vooral over een gezamenlijk gedragen langetermijnvisie op de gewenste kwaliteit. En de ruimte nemen om die visie vorm te geven. Veranderingen kosten tijd en moeten door de hele keten gedragen worden. Voer dus actief regie, wees zichtbaar en aanspreekbaar. Blijf daarbij wel flexibel en zorg ervoor dat goede nieuwe ontwikkelingen worden ingepast. Je moet vooral ook het lef hebben om te staan voor de essentie van jouw visie, ook bij weerstand of in moeilijke tijden. Als je er zelf niet meer in gelooft stort het geheel onherroepelijk weer in elkaar.”

Wanneer is voor jou een stedelijke inrichting geslaagd?
“Als er eenvoud en kwaliteit heerst en de gebruikers zich vrij en vanzelfsprekend door de openbare ruimte kunnen bewegen. Een balans tussen functionaliteit, duurzaamheid en esthetiek. Dankzij de Puccinimethode zien we in Amsterdam steeds meer vanzelfsprekende, rustige straten. Voor de neutrale beschouwer klopt het beeld, zonder dat een gevoel van ‘over-design’ ontstaat.”

De Puccinimethode
Van stoeprand tot put en van plein tot plantsoen. De Puccinimethode definieert hoe de openbare ruimte van Amsterdam wordt ingericht. Allerlei details zijn uitgewerkt. De materiaalkeuze voor elk soort tegel, klinker en straatkolk is bepaald. Ook over meubilair, verlichting en groen zijn afspraken gemaakt. Met dit systeem, bestaande uit een beleidskader en 2 technische handboeken, wordt de hele stad met behulp van een aantal standaarden kwalitatief, duurzaam en samenhangend ingericht.