De Vluchtmaat is een interessant prototype van een sociaal ontwerp voor een inclusieve samenleving. De fysieke verschijning is een herontwikkeld kantoorgebouw dat leeg stond, waarin ongedocumenteerde vluchtelingen, kunstenaars, startende ondernemingen, hulporganisaties en activisten samen wonen en werken. Ongedocumenteerde vluchtelingen kunnen vaak nadat ze uitgeprocedeerd zijn niet terug naar hun land van herkomst. De Vluchtmaat laat zien dat het mogelijk is een leefomgeving te creëren waarin zij onderdeel uitmaken van een samenleving van actieve burgers. Het jaren tachtig kantoorgebouw aan de rand van Amsterdam werd eind 2015 gekraakt door een groep die al geruime tijd samen optrokken. In gesprek met de eigenaar is gezocht naar een situatie die meer zekerheid biedt voor beide partijen, waarna Stichting Noodzaak het beheer over het pand heeft gekregen. Zo is een economisch zelfstandig model ontstaan: met de huurinkomsten uit de bedrijfsruimtes worden alle vaste lasten voor het pand, zoals gas, water, licht en onderhoud betaald. Het concept is ontwikkeld in het kader van New World Academy #2 Collective Struggle of Refugees. Lost. In Between. Together. (2013), in samenwerking met Studio Jonas Staal en vluchtelingencollectief We Are Here.

Hoewel het onwenselijk is dat deze situatie – waarin mensen een bestaan ‘in limbo’ moeten leiden – überhaupt is ontstaan, is de commissie erg onder de indruk van dit project. In vijf jaar is deze groep erin geslaagd een penibel tentenkamp te veranderen in een goed functionerend en relevant woonmodel. Het is bijzonder om te zien hoe deze groep zich organiseert, ondanks weerstand en tegenslagen. Een indrukwekkend voorbeeld van een uitermate sterk bottom-up initiatief. De nominatie gaat naar de Stichting Noodzaak en alle asielzoekers, die zich samen inzetten voor het vormgeven van hun leefomgeving.